Gorka Laurnaga: "Borroka da elkar zaintzeko modua"



Nola heldu gara hona? Saguzarrek dute errua?

Bai. Birusaren jatorriaz galdetzen ari bazarete, orduan bai, uste dut oraingoz hori dela zientzialariek aurkitu duten azalpen onena; adibidez, The Lancet aldizkarian hainbat zientzialarik egindako komunikatu batean erraten denez, "científicos de múltiples países han analizado genomas del agente causal y los resultados concluyen, de forma abrumadora, que el origen está en la vida silvestre"(1).

Halako azalpenak onartzea inuzentea da zenbaiten begietara, baina, nire ustez, hain justu aurkakoa da: jarrera kritikoa erakusten du. Izan ere, lan pittin bat hartu eta informazio iturri fidagarrietan bilatzen bada, eta ez whatsappeko mezu edo Misterios TV bezalako youtubeko kanaletan, nire ustez azalpen hori onartzeko ebidentzia dagoela ikusten da, eta alderantziz, oraingoz ez dagoela ebidentziarik birusak jatorri gizatiarra duela baieztatzeko.

Gainera, animalietatik gizakietara igarotako birusen ondoriozko izurriteak ez dira deus berria, izurri beltza, dengea edo malariarekin gertatu moduan. Ez dira ere berriak jatorri gizatiar, naturaren mendeku edo gerra biologikoak aldarrikatzen dituzten teoria konsparanoikoak, HIESa edo A gripearen kasuan erran zen bezala.

Gerran gaude?

Gerran ginen pandemiaren aurretik ere, nire iritziz, edo, behintzat, gerran egon beharko ginateke: munduko 1% hiper-aberatsarekin, etxeko lanen feminizazioarekin edo kristalezko sabaiarekin, norberaren bizi eredu kontsumistarekin, osasungintzaren pribatizazioekin, zahar-etxeko egoerarekin, Aroztegiako proiektuarekin, BRT laguntzearekin, arrazakeria hiltzaile, indibidualismo eta abar luze batekin. Baina, nire inpresioa da gehiengoak nahiago duela zerbeza bat eskuan politikariak kritikatzen ibili, egiazki antolatzera ausartu baino.

Eta egun hauetan fake news edo notizia faltsuak direlako pandemiaren aurkako gerra berezian egon beharko ginateke ere, informazio gizartea desinformazio gizartea bihurtzen ari baita. Hortaz, noiz behinka maldita.es moduko informazio egiaztatzaileak bisitatzea komenigarria dela deritzot (2). Nire ustez, teoria konsparanoikoen bila dabilenak hobe eginen luke Palestinara, Erdizera edo AHTra zuzenduko balitu indarrak.

Zein eragin izaten ari da, pertsonalki?

Pertsonalki xarmanki nago. Denbora izatea sekulakoa da, eta uste dut normalean bizi dugun erritmo super-azeleratuaz pentsatzeko aukera ematen duela, afizio berriak aurkitzeko, irakurtzeko, lasai egoteko … Eta harrikada berrientzako ilusioa izateak beti laguntzen du.

Etxe-konfinamendua eramangarriago egiten duen bertze bi gauza ere badira: hiru lagunekin bizi naizela eta etxea inguratzen duen belarditxo bat daukagula. “Ze zortea” pentsatzen ahal du norbaitek, eta, hala bada ere, hein batean aukeratutako zortea da, nolabait erratearren. Azaltzen dut: pentsatu ohi dugu bakarrik edo bikotean bizitzea dela independizatzea, baina, lagunekin elkarbizitzea askoz ere aberasgarriagoa da, eta nik erabaki hori hartu nuen. Hori gazteen kontuak direla erraten nautenean neroni galdetzen diot, alderantziz, bakardadearen edo bikotearen modeloak ez al diren izango gure garaiko indibidualisten kontuak.

Belarditxoaren “pribilegioari” dagokionez, Baztanen baserriak erortzen ari diren une honetan, beharrezkoa al da norbera bere pisuan bizitzea?

Pandemia honek denoi berdin eragiten digu?

Ez. Nire ustez nahasgarria da komunikabideetan entzuten den birus honek denok berdintzen gaitu mezua.

Birusak denoi jotzen gaitu berdin gizakiak garen heinean, baina, dirudienez, denak ez gara berdin gizaki. Erran nahi dut, klase ezberdintasunak badirela birusaren kaltetuen artean: egunero supermerkatuko kutxara lanera joan behar dutenen eta milioiak dituztenen artean kutsatu eta hilkortasun tasak ziur ezberdinak direla; ezberdina da ere amari zaintza hoberenak eros diezaioken edo ama zahar-etxean sartu behar duenaren kasua; emakumeari eta gizonari nola eragiten dion; ipar eta hego hemisferioei; Arkupe edo Starbucksi … Hitz batean, bakoitzaren baliabideen arabera ezberdin jo dezakeela birusak.

Jardun esentzialek, gehienek, emakume aurpegia dute. Zer adierazten du horrek?

Lehenik eta behin, noski, lanaren banaketa sexuala erreala dela adierazten du. Horretaz gain, geure buruei galde geniezaioke ea sozietate honetan zeri ematen diogun balioa. Jarduera produktiboak dira merkatu balio handiena dutenak, eta, ez, erreproduktiboak edo zaintza lanak. Pandemia honetan, berriz, agerian gelditu da zaintza lanek (etxeko mantenuak, osasungintzak etab.) giza balio handia dutela. Hitz potoloekin erranda, feminizatuak dauden lan horiek desbalorizatuak daudela. Horrek  pentsatzera eraman gaitzake ea ez al litzatekeen erizain bat belaunaldi berrien eredu izan behar Wall Streeteko Otsoa beharrean.

Baztanen zer egoera uzten ari da pandemia?

Uste dut Baztan ez dela toki txarrena etxe-konfinamenduan egoteko, eta hiri bat baino mila bider nahiago dudala. Baina, ekonomikoki gogor joko duela pentsatzen dut, etxe kaleratzeak egon daitezkeela, langabezia aunitz handitzea … Badatorren egoera horretan, elkar zaintzeko gai garela erakutsi beharko dugu baztandarrek. Eta ausartuko naiz erratera bertze toki batzuk baino gogorrago joko gaituela, turismoak Baztanen duen garrantzia dela eta. Munduak bizi duen egoera anormal honek turismoaren modelo oparoa amildegiaren aurka jartzen ari du. Nire susmoa da turismoaz dependentzia izatea ez dela soilik jasangaitza ikuspuntu ekologiko batetik edo kaltegarria bizikidetzarako, baizik eta arriskatua ere, sektorerik sentikorrena delako edozein aldaketen aurrean: klima, gatazkak, birusak. Hau ez da turismoa lur jota geldituko den azkeneko aldia.

Zahar-etxeko lan eta osasun baldintzek ere hain laudatua den modelo pribatuari, gutxienez, mugak jarri behar zaizkiola erakutsi du (adibidez, osasuna jartzea enpresaren diru gosearen mugatzat). Arras argi ez badut ere, menturatuko naiz aldarrikatzera zahar-etxea udalak kudeatu beharko lukeela.

Baztanen nola egin aurre pandemiari?

Ez dut argi, baina, agian, horretarako Baztanek eskumen gehiago izan beharko lituzke, eta ez egotea hain zentralizatuak erabaki guztiak. Hain segur, Madril eta Baztanen erabaki ezberdinak hartu beharko lirateke, adibidez, kanpora ateratzeko edo baratzeetara joateko arauetan, baino, agian nahikoa da landa eremurako eta hirietarako neurri ezberdinak hartzea …

Badira gazte zenbait iniziatiba kulturalak proposatzen ari dituztela berrogeialdia eramangarriagoa egiteko (Berrogeialdian Behin), eta, horrek, laguntzen du. Nik uste baztandar gazteak pittin bat gehiago arduratu beharko ginatekeela Baztan biziberritzen (ekintza kulturalak, bideoak, lehiaketak, etab.) egun erdia tik-token challenge amerikarrak ikusten egon beharrean.

Erronkak, hala ere, Baztanen ditugunak dira eta ez paper-biribilkiekin egiten direnak. Arras lo gaudela iruditzen zait, hibernatzen edo pixelatzen. Aktibatzen hasi behar gara, zahar-etxeko egoera salatzen, militar gutxiago eta osasungintza publikoa aldarrikatzen, gehiegikeria polizialak azaleratzen ...

Gizarte hiperkonektatu baten aztarnak ugaritu dira. Interneten topatuko al dugu elkar?

Ez dakit interneten elkar topatuko dugun ala pseudoni-ak baino ez ditugun topatuko. Uste dut sare sozialak lanabes onak direla ideien difusiorako, eta konkistatu egin behar direla, manipulazio eta diskurtso jakin batzuek monopoliza ez ditzaten. Baina, ez naiz gai errateko herri mugimenduei onura ala kalte ekarri dien. Iruditzen zaidana da hiperkonexio digitalaren garaian deskonexio gizatiarra ematen ari dela: zenbat eta fibra gehiago, orduan eta larru gutxiago. Shockaren Doktrina ikusten lehengo batean, Naomi Kleinek erraten zuen Roosevelten garaian 4.000 greba inguru egon zirela, eta Obamaren denboretan 27 (edo antzeko daturen bat, ez naiz ongi oroitzen). Dakidana da gelatik ez dela mundua aldatzen.

Egoera honen aurrean, borroka da …

... elkar zaintzeko modua.

Liburu baten irakurketa gomendatuko al zeniguke. Zergatik?

Gizonezkoen sexismoa. Maskulinotasuna eta askapena: berdintasunerantz (Metaziri argitaletxea, Baztan!!) baztandar gizonezkoentzako irakurketa aproposa dela uste dut.

Baina, gomendio nagusia Silvia Federiciren Caliban eta Sorgina izanen da. Bertan, kapitalismoaren sorrera kolonialismoarekin eta lanaren banaketa sexualarekin lotzen da, haren ondoriozko emakumeen rol berriak eta guzti horretan sorgin ehizak zer zerikusi izan zuen azalduz. Liburu potentea gure sistema ekonomikoa eta mendebaldeko egungo patriarkatua ulertzen laguntzeko.

Arte pittin bat nahi izanez gero, Galeanoren El libro de los abrazos.