Nola heldu
gara hona? Saguzarrek dute errua?
Saharaz azpiko Afrikan aurten malariaz hil
daitezkeen 769.000 pertsonetaz ari bagara, ez dut uste saguzarrek deusen errua
dutenik.
Munduan elikadura ziurgabetasun larria bizi
duten 113 milioi pertsonei buruz ari bagara edo gose kronikoa bizi duten 821
milioiei buruz; hor ere saguzarrak urrun.
Erregistroak daudenetik 2019koa izan da
udarik beroena Europan. Azkeneko bortz urteak beroenak izan dira, gainera.
Biodibertsitatearen galera alimalea gertatzen ari da. Gure zibilizazioaren
oinarrian dauden hainbertze meatzetako lehengairen agortze aldian sartu gara …
Nola heldu gara norat?
Gerran
gaude?
Bai.
Sirian armak ez dira isildu. 2001az
gero munduko zonalde desberdinek gerra irekia bizi izan dute edo bizitzen dute:
Afganistan, Irak, Libia, Siria, Yemen … Gerra horietan estatu aunitz parte
hartzen ari dira –europarrak tartean- eta, bistan dena, armagintza industriak,
Euskal Herrikoa barne. Industria horietan hainbertze bankuk parte hartzen dute eta
horietako aunitzetan gure aurrezkiak ditugu.
Intentsitate desberdineko gatazka militarrak Mali,
Niger edo Kongoko Errepublika Demokratikoan …
Mundua aldi militarista berrian dago
hainbertze arrazoi tarteko.
Azpimarratzekoen artean lehengai estrategikoen eskasi aldian lehengai horiek
kontrolatu ahal izateko potentzia hegemonikoen bultzada. Gure bizimodua
elikatzeko, bidenabar erranda.
Zein eragin
izaten ari da, pertsonalki?
Hurbilekoenak osasunez ongi daudenez, ongi;
lanean. Baina harriturik, jendeek egoera zein modu desberdinean bizi dugun eta
beldur kontrolagaitzak zer nolako jarrerak sorrarazten dituen. Beldurra ulertu
beharra dago. Baina beldurretik ezin gaitezke aritu. Harridura ere bai
herrialdeen arabera paratu dituzten konfinamendu eredu desberdinak ikusterakoan
eta Pirinioen hegoalderat bizitzen ari garena inguruko herrialdeetan bertze
inon gertatu ez dela ikustean.
Pandemia
honek denoi berdin eragiten digu?
2020 hasierako datuen arabera pobreziaren
mugan 1.469 pertsona zeuden Baztanen. Pandemiaren eragina ikuspegi
sozioekonomikotik aztertuta, bistan da, denei ez digula berdin eragiten. Lehen
mailako erronka politikoa behar da estura sozioekonomiko hori bistaratzea eta
horren neurriko premiazko politika publikoak bultzatzea.
Jardun
esentzialek, gehienek, emakume aurpegia dute. Zer adierazten du horrek?
Ñabardura bat eginen nuke. Zaintza lanek
emakume aurpegia dute eta oraingo krisian hori azaleratzen ari da. Jardun
esentzialak oinarrizko beharrekin lotuko nituzke: etxebizitza, elikadura,
hondakinak, energia … eta zaintza, bistan da.
Eta hor aurpegi eta egoera desberdin aunitz ageri dira; lan egoera
prekarioenetik erlatiboki airoso egon daitezkeen egoeretara. Egoera horiek
aztertzeko tenorean generoak, jatorriak … egiturazko desberdinkeria aunitz
ulertzen laguntzen dute.
Gauza bat da arrazoi desberdinengatik zerbait
ikusarazi nahi izatea edo nabarmentzea eta, bertzea, bizitza eusten duten
prozesu sozial eta ekonomiko anitzen elkarrekikotasuna, konplexutasuna, eta osotasuna kontuan ez hartzea.
Baztanen zer
egoera uzten ari da pandemia?
Oraino denbora eta distantzia pixkat beharko
dugu egoeraren neurria zein den ongi jakiteko. Betiere zenbait datu hor daude:
zahar etxeak lehenagotik bizi zuen egoera larritu da, gizarte zerbitzuetara
logelako alokairua –bai, logela- ordaintzeko zailtasunekin jende gero eta
gehiago heldu da, baita etxebizitza ordaintzeko zailtasunekin ere. Oinarrizko
errentaren eskaera gero eta gehiago dago. Adineko jende multzo batek
konfinamendu-aldia etxean bakarrik egin behar izan du, bakartasun eta beldur
handiarekin … Guzti horri geldialdiak sorrarazitako ondorio ekonomikoak eta
lan-arlokoak gehitu behar zaizkio eta horrek ekarri duen ezinegon bitala …
Aldi berean tarte honetan utzi gaituzten
pertsonen hutsunea eta ezin egin izan diren doluek eta agurrek sortutako
nahigabea …
Baina bertzalde, atakatik ateratzeko nahia
eta itxaropena ere sumatzen da. Egunerokotasun berria sortzeko gogoa.
Baztanen
nola egin aurre pandemiari?
Lau urte hauetarako hiru ardatz nagusi
genituen, zahar etxea, etxebizitza eta tokiko ekonomia. Oraingo egoerarekin bat
egiten duten hiru ardatz dira, sakoneko azterketa bati erantzuten zioten oinarrizko
ardatz bezala finkatu zirelarik eta, horregatik, oraingo egoerari ere erantzuten
diote.
Horrekin erran nahi dudana da oraingo
pandemiak oraingo egoera eta arazoetan sakondu egin duela, alderdi
sozioekonomikotik larriagotu nahi bada. Baina horrek ez du baliogabetzen
funtsezko azterketa, hau da, egiturazko krisi ekosoziala eta klima larrialdia
bizitzen ari garela, eta horren testuinguruan agertzen dela pandemia.
Horregatik, zahar etxea, etxebizitza eta
tokiko ekonomiari buruzko proposamen zehatzekin batera garrantzia eta premia handikoa da, bizitzeko
“esentziala” zer den hori zintzoki pentsatzea. Bizitza ona zer den, justua
gogoetatzea. Auzoko 7.800 milioi pertsonendako ere izaten ahal dela
ondorioztatzen badugu, -horrek ez du erran nahi denek eredu beraren arabera
bizi behar dugunik- bizitza on hori herritar guztiek izan dezatela bermatu
beharko dugu, ez duenari emanez eta soberan duenari guttiago beharko duela
erranez. Bizitzak segurtasun batzuk eskaini behar ditu, kalteberatasunetik
gerizteko babeslekua. Tokian beretik hasten dena, bizitzaren alderdi
desberdinak birtokiratuz eta lurreratuz.
Gure bizimoldearen alderdi materiala atzentzen
dugularik gure nahi askatzaile eta berdinzaleak bertze geografia edo
belaunaldietan tragediak sortzen ahal ditu.
Guttiagorekin, berdintasunean, bizitzen
ikasteko ariketa kolektiboa egin beharra dugu. Arruntago, soilago; baina
oinarrizko gisa ulertzen dugun hori denei bermatuta. Elkar lagunduz, elkarrekin
arituz, elkar zainduz.
Guzti hori kapitalismoaren barnean ezin da.
Gizarte
hiperkonektatu baten aztarnak ugaritu dira. Interneten topatuko al dugu elkar?
Internet makina ikusezin bezala izendatzen
dute batzuk. Guzti horren gibelean dagoen azpiegitura eta ematen diren
jarduerak ez ditugu ikusten, baina errealitate guztiz ukigarria da, lau arlotan
bederen: datuen biltegiak, komunikazio sareak, azkeneko erabiltzailearen
gailuak eta azken horietarako ekipamenduen fabrikazioa. Interneten ondorio
sozial eta kulturaletatik harago, alderdi material zabala du, Kongoko meatzetan
hasi daitekeena nahi baduzu, mundu mailan hainbertze herritar eta lurraldeen
erauzketa basan oinarritzen dena. Eredu sozial askatzaile eta berdinzale batek
ikuspegi hori ez luke baztertu behar.
Gainerakoan 5G teknologiaren ezarpenarekin
hasi dira, nahiz oraino ez den erabat baieztatu ahal izan jendeen osasunerako
ondoriorik ez duenik.
Herriko plazan jendearekin elkar topatu
nahiko nuke.
Egoera honen
aurrean, borroka da …
Egoera ongi aztertu ondotik jendarte sozialki
justu eta ekologikoa eraikitzeko tresnetako bat.
Liburu baten
irakurketa gomendatuko al zeniguke. Zergatik?
Liburua baino txosten mamitsu baina aldi
berean irakur erraz bat: Kapitalismo
globalaren kolapsoa eta gizarte ekokomunitarioetaranzko trantsizioa. Luis
Gonzalez Reyesek idatzia eta Manu Robles Arangiz fundazioak aurtengo apirilean argitaratua.
Ingurumen-krisiaz mintzo da, energia eta material gero eta guttiago dugula
eskura ohartaraziz eta klima-aldaketa eta ekosistema aunitzen disfuntzioa
gertatzen ari dela baietsiz. Ingurumen-krisia krisi ekonomiko eta sozialarekin
arrunt lotzen du, gure antolamendu sozio-ekonomikoaren kolapsoa iragarriz.
Azkenik, kolapso-testuinguru horretan gizarte ekokomunitario bati buruzko
bideaz ari da.
Gai bertsuaz mintzo den liburu xarmanta Euskal Harriak da, Joseba Azkarraga
Etxagibelek 2011an idatzia. Idazkera ederrarekin bizi dugun zibilizazio krisiaz
ari da ekonomia, energia, klima, ekosistemak, gizartea, elikagaiak, kultura,
hizkuntzak eta alderdi psikiko-espirituala aipatuz. Gaurko garapen-ereduak ezin
duela berak sorturiko krisi
askotarikoari erantzun dio eta aldi historiko berrian sartzen hasi garela:
zibilizazio moderno-industrialaren beheraldian.
Gai horiei buruz euskaraz zerbait antzematea
zein zaila den ere aipagarria da.