Ipar Euskal Herriko Hitzak elkarrizketa plazaratu du Joseba Otondo Baztango alkatearekin, Iñaki Etxeleku kazetariaren eskutik. Elkarrizketa horretan esandakoak plazaratzen dizkizuegu jarraian:
Auzibideek geldiaraz dezakete proiektua?
Epai horiek ez dute proiektua geldiaraziko; hori jendek argi izan behar dute. Proiektua geldituko da, herritarrek geldituko dela erabakitzen badute. Herritarrek mugitzeko borondate sendo bat agertzen badute beren nahia nagusitzeko. Horrek ekarriko luke enpresa gibelaraztea eta Nafarroako Gobernuak berak hartu dituen erabakien gainean gibelerat egitea.
2019tik Nafarroako gobernuko buru Maria Txibiterekin mintzatu ahal izan zarete?
Beraiekin zeharka mintzatu gara eta nahi genuke zuzenean mintzatu jakiteko gobernuaren eta lehendakari anderearen iritzia zein den. Aldi berean jakinarazi ahal izateko Baztanen herritarrek gehiengoak eta erakundeek ere zer uste duten proiektu honi buruz. Joan den ortzegunean udaletxeko osoko bilkura egin genuelarik mozio bat onartu genuen, bertzeren artean, Nafarroako gobernuari galdeginez Aroztegiko udalez gaindiko plan sektoriala bere horretan uzteko. Beraiekin zuzenean bildu nahi genuke.
Nola ikusi duzu akanpada dela medio herritarren mobilizazioa mekaniken geldiarazteko?
Alde batetik bada legezko irizpidea errealitatea interpretatzeko. Bertzaldetik, bada legitimitatezko irizpidea errealitatea ikusteko; eta biak ez dira beti bat heldu. Legea nagusiarazten da aginte tokietan nagusi direnen aldetik, legearen interpretazio bat eginez. Legetimitatea eraikitzen da, batzuetan legearen eskutik, bertzeetan herritarrek zuzena den uste bat xutik paratuaraziz. Zuzena den iritzia xutik paratzea modu desberdinetan egiten ahal da. Kasu honetan, herritarrek erabaki zuten ibarrarendako ona ez den eta herri kontsulten gainetik jarri den proiektuaren aitzinean xutitzea. Legitimitate demokratikoaren arabera hor ezartzea lanen geldiarazteko. Beti bada printzipio demokratiko bat, herritarren gehiengoarena, injustiziaren aitzinean xutitzeko bide ematen duena. Herritarrek eskubide osoa dute horren obratzeko ikusten duten moduan.
Hotela eta golfaren ikurrak salduz Aroztegikoa jin da Baztanen duzuen hirigintzaren kontra?
Aroztegikoa ez da inondik ere hotel eta golf xedea. Aroztegia jokaldi urbanistiko bat. 45 hektarea lur —gehienak, nekazaritzako lurrak edo oihanak zirenak— egun batetik bertzera eraikuntzarako lur bihurtu zituzten. Horietan, 228 familia bakarreko bizitegi egiteko. Lekarozen 350 pertsona bizi dira. Aroztegiko hau herritik bereiz eginen zen; horrek ezarriko luke Baztanen herri berri baten agerpena. Egun batetik bertzera izanen zen kasik Baztango bigarren tokirik populatuena. Honek ez dio ibarreko beharrei erantzuten. Baztanek badu bere hirigintzako udal plana, 2002koa. Horretan erraten zen herriak nola handitu, modu organiko batean, segidan. Handinahia zen plan horrek Baztanen 1.665 bizitegi berri emateko aukera ematen zuen; gehienak kolektiboak. Orduko plan horren arabera Baztanen badira lur eraikigarriak herrien inguruan, Lekaroztik hasita. Beraz Aroztegiak ez du ibarreko behar bati erantzuten.
Gainera, bizitegi hutsen eta bigarren egoitzen kontaketa egin duzue?
Gau den egunean, Baztango bizitegien %64etan jendeak bizi dira. Bertze %36 hutsik dago edo bigarren bizitegiak da. Erran nahi du 1.600 bizitegi inguru hutsik direla edo bigarren bizitegiak. Hor badago non lan egin. Egia da ere bai Baztanen baditugu alimaleko etxe zaharrak eta horien berritzea, beti ez dela erretxa izaten; inbertsio koxkorrak eskatzen dituztelakoz. Hori zaila da, gaurko egunean soldatak gero eta apalagoak direlakoz. Horrek eskatze du horri buruz lan egitea ikuspegi integral batetik. Bizi baldintzak arautzen dituen foru dekretua behar da aldatu etxe zahar horien erreformak errexteko; ulertuta badituztela berezitasunak. Alde horretatik, mozioak egin ditugu, parlamentuan agertu izan gara eta Nafarroako gobernua hori aldatzeko bidean da. Bertzaldetik, etxe zaharren berritzeko uste dugu sustatzaile pribatuaren logikatik haratago uste dugu badela kolektiboki eta kooperatiboki sustatzeko aukera bat. Horrek eskatzen digu baliabide administratiboak garatzea eta aldaketa kultural bat izatea. Urriaren batean horri buruzko udako ikastaroa eginen dugu Euskal Herriko Unibertsitatearekin.
Bigarren egoitzen merkatuaren presioa bizi du Baztanek ere?
Baztani buruzko tirria berritu bat nabari da. Ikusi dugu badirela kanpotiarrak —ez guti— Baztanez xoratuta bizitegien merkatuan ari direnak bulkaka bigarren bizitegi baten eskuratzeko. Aldika ikusi izan dugu bertako batek eskaintza bat egin etxe zahar bati buruz egin zezakeenaren neurrikoa, eta kanpotik heldu direnetako batzuk —ez denak— erosteko ahalmen handiago izanik gehiago eskaini eta beraiek hartzea bigarren bizitegirako. Badaude arrasto batzuk iduri baitu Baztanen landa gentrifikazio prozesu baten hastapenetan egon gaitezkeela. Eta horrek kezka pizten du.
Halere, tokiko beharrei begira hirigintza egokitzeko urratsak abiatu dituzue, ezta?
Baztango udalak herriguneak biziberritzeko hirigintza plan berezi bat abiatu du. Abiatu nahi den bidea da hutsik gelditzen ari den bizitegien parke hori biziberritzea. Hori ez da egiten egun batetik bertzerat. Plan honek hasmenta honetan bilatzen duena da etxeak zaharberritzeko aisetasunak eman ahal izateko dokumentu baten egitea, bi urteren buruan Baztango herriguneak lehentasunez berreguneratzeko eremu izendatzeko. Gisa horretan, laguntza publikoak handitzen ahalko ziren. Aldi berean etxe horiek etxe zaharrok irisgarri egiteko jende guziendako, zahar eta urritasunen bat duten guziendako. Azkenik, energia eraginkortasunean hobekuntzak egiteko ildoak markatu beharko lituzke.
Eta epe motzagoari begira?
Ari gara ere eskala labur horretan —bi-hiru urtera pentsatuta— Nafarroako gobernuaren Nasuvinsa enpresa publikoarekin zenbait etxe bloke berritzeko asmoan. Gero alokairu sozialean eman ahal izateko.