Denbora tarte bat pasa da Aroztegiaren obrak gelditu zituen akanpalekua altxa zenetik. Makinak alde egitearekin batera jaso ziren oihaletxeak. Diablo de Noticias webak belaunaldi ezberdineko bi emakume izan ditu solaskide, beren tokitik abiatuta borroka honen lehen lerroa hartu duten bi emakume. Elkarrizketak duen interesagatik, bere osoan pasa dizuegu:
Akanpalekuaren altxatzeaz hilabete pasatxo igaro dela nola zaudete egun?
Uhaina: Batetik maiatzaren hamabosteko manifestazioa dago eta egia esan jendetsua izan zen. Beraz, indartsu gaude ikusita zer nolako babesa eman den, hor alde oso positibo bat ateratzen da.
Bestetik, esan beharra dago, orain multa batzuk iristen ari direla, makinak bigarren aldiz geldituak izan zirenekoak, bertan identifikatuak izan ziren pertsonei, hogei bat izango direlarik guztira. Horretaz gain hamar zitazio ailegatu zaizkie pertsona ezberdinei.
Hala ere indarrez, saretuak eta babes haundiarekin aurkitzen gara. Nik uste dut baliogarri izan dela bai bertakoak eta bai kanpoko jendea ere elkar saretu eta elkar indarzeko.
Elurre: Manifestazioa eta gero balorazio batzar bat egin genuen (manifestazioaren biharamunean etorri ziren kideen zitazio horiek) eta batzar horretan hori atera zen: manifestazioa oso ongi atera zela eta zitazio horiek bagenekiela etorriko zirela. Beti egiten dute, beldurra zabaldu eta jendea atzera egiteko hori erabiltzen dutelako, enpresa honek historikoki horixe erabili du. Hala ere, nik uste dut jendea gogoekin dagoela, egiten ditugun hitzorduetan jendea agertzen da. Indarra sentitu du jendeak, babes bat sentitu da eta horrek ere indarra ematen dizu. Multa bat zuri bakarrik heltzen zaizu edo hogei laguneko talde batean heltzen da eta egoera erlatibizatzen duzu dexente, horrek ere ez duelako horrenbesteko desgasterik ematen.
Zerri erantzuten dio Aroztegia proiektuak?
Elurre: Horixe jakin nahiko genuke. Proiektua hasi zenetik, lehen pausoak eman zirenetik, Aroztegia bera saldu zenetik, urte asko pasatu dira. Garai horiek burbuilaren garaiak ziren. Orduan pelotazo urbanistiko bat zen norma guztiekin. Gaur egun zeri erantzuten dion? Oraindik ere horretan ibiltzea burbuila pasatu denean, ez dagoenenan horrelako aukerarik, erakusten digu jende pilo bat dagoela horren bueltan aberastu nahiean herritarren eta lurren kontu. Azkenean hor berkalifikazio bat egin zen eta orduan hor badute poltsa bat edozein joko egiteko, nahi duten edozein inbertsiotan ibiltzeko, izan ere lur batek orain balio du askoz gehiago. Hori ikusten dut nik, zeren bestela ez du inolako zentzurik. Ez aipatzen duten lanen aldetik, ez etorkizuna, ez turismo aldetik…
Uhaina: Etorkizunari begira kontrakoa beharko luke hain justu, bizien galera baita erabetean. Erantzuten diona da, bailara hiltzeari, natura suntsitseari, eta etorkizuna bera kolokan jartzeari, ez delako inolaz ere proiektu iraunkor bat
Ze puntutan dago proiektuaren garapena?
Elurre: Ofizialki, guk dakigula, obrak geldi daude. Ez dakigu eraikuntza enpresak segituko duen, beste enpresa bat kontratau beharko duten… ez dago mugimendurik, ez dakigu deus ere. Nik uste orain lan hortan direla, abokatuari dirua eman jendea desgastatzeko.
Bide guzti honetan, guk mugitu garen bakoitzean, beraiek baretu dute afera eta halako batean ikusten badute berriz ere lasai gaudela ematen dute pauso berri bat . Uste dut horretan direla, ea noiz lasaitzen garen beste pauso bat egiteko. Ea multa hauen ondoren pixkat nekatzen edo desgastatzen garen beste kolpe bat emateko.
Nola eman zen akanpalekua altxatzeko erabakia?
Uhaina: Akanpalekua altxatu aurretik bildu ginen egun batzuetan makinak gelditzeko eta hor ikusi zena zen modu egoki bat izan zitekeela hor modu iraunkorrean egotea eta etengabean makinei lanak egiten hasten ez uztea. Orduan batzar baten bitartez erabaki zen akanpalekua egitearen ideia. Motibazio bat somatu zen eta hortik abiatu zen makinak hortik joan arte hor egotearen ideia. Helburua izanik argi erakustea hemen ezin zaretela egon eta hemendik joan arte hemen egongo garela.
Elurre: Obra gelditzea zen afera. Egun horietan izaten zen: lanak hasi, bertara joan, gelditu eta polizia agertzen zen eta berriz ekiten zioten. Hor, noski, bi hondeamakinarekin eta bi motosierrarekin triskantza handia egiten zuten arratsalde bakarrean.
Nola bizi izan zenituzten egun horiek?
Uhaina: Modu intentsoan. Momentu batzuetan tentsioarekin, ez baitgenekien zein izango zen erantzuna, bai enpresa nola poliziaren aldetik. Bestalde espazio oso egokia izan da ere bai saretu eta indartzeko, babesa sentitzeko, masan biltzeko. Gero, antolakuntza aldetik ere, ederra izan da. Bertan, barruan, makinak joan bitartean jendea konstanteki egon delako baina kanpotik ere egon delako jende pila bat lanean, lan ezberdinak egiten eta zentzu horretan ederra izan da ere.
Bizipenaren beroan “Ikastaro trinkoa aroztekin” artikuloa idatzi zenuen Argian, Elurre. Erpin anitzeko ikaspenez solasten zinen bertan…
Elurre: Nik kanpotik bizi izan dut, ez naiz akanpalekuan egon baino egunero joaten nintzen bestelako laguntza emateko eta niretzako oso emozionantea izan zen lehen momentutik. Hitzordua Lekarozen jarri, hamabost edo hogei bat lagun etorri, polizia bertaratu eta aldi berean jakitea ari zirela ez dakit zenbat talde sartzen, oso emozionantea izan zen lehen segundutik. Gogoratzen ditut momentu horiek, farregarri puntu bat izan zuen plazan ginela beste talde batek sartzea lortu zuela polizia enteratu gabe, ziri hori sartzea…
Gero kanpaldian ikustea nola antolatzen diren, nola gurutzatzen diren hainbat gauza, beti esaten dugun hori, borrokak ez direla bakarrik ematen. Nola gurutzatzen diren zapalketa, borroka eta aldarrikapen aunitz. Ikustea nola kudeatu zituzten hori guztiak, hizkuntzaren zapalketa, ikustea nola lehen lerroan emakumeak ziren, zaintza ere nola eman den edozein arazoa agertzen zela batzarrean kudeatuz, auzolanean…eredu bat izan zen. Eta testu hori idaztea eskatu zidatelarik hortik bizi izan nuen, hori izan zen, ez enpresarien edota polizien kontra jo. Izan zen egiazki Aroztakek horrelako ikastaro bat eman zuela. Hamaika eguneko ikastaro bat, trinkoa. Nik zehazki bertan dut hemeretzi urteko semea eta pentsatzen dut… «zein ongi hor egotea, nahiko nuke nik hemeretzi urte nituelarik hor egotea». Aberasgarria izan da zentzu askotan. Defentsa ez da bakarrik lurraren defentsa izan, gauza asko defenditu dira eta hori oso garrantzitsua da.
Uhaina: Aipatu duzun hori, lehen lerroan emakumeak egon direla, azpimarratu beharra dago. Emakumeak hor egon dira, emakumearen indarra ikaragarria izan da eta eman den zaintza, talde kohesioa eta, badu zerikusirik hain zuzen ere lehen lerroan zein egon den horrekin.
Elurre: Feminismoak azken urteetan ekarri duen «Zaintza erdigunera!» aldarria hor ikusten zen.
Eredu horren aurrean, lantzen eta ematen diren erpin guzti horien aurrean, Aroztegia proiektuak alde anitzeko zapalketa ekarriko du ere?
Elurre: Justuki guzti horren kontra egingo du, auzolanaren kontra. Beste herri bat sortuko da hor, ez duena ezer ikusteko Baztango kulturarekin, ez Auzolanarekin, ez Batzarrarekin. Hori gehi naturari egingo dion kaltea, urari egingo zaiona. Izango zen horrelako irla bat Baztanen, seguraski bertan ibiliko den jendea bozkatuko du, bere gauzak aldarrikatuko ditu, bere seme alabak eskoletara eraman..eta horrek aldatuko du bailara dudarik gabe eta aldatuko du gu Aroztakekin landu ditugun gauza guztien kontrako norabidean gainera. Aldatzen dabil iada. Baztanek funtzionatzen du batzarren bidez eta Batzar Nagusiak erabakiak hartzeko inportantzia handia du. Bapatean hauek etorri eta PSISaren bidez berea inposatu eta bertan behera utzi dute guzti hori. Hortik hasita iada, gelditzen den gure kultura demokratiko horren apurra suntsituko dute, dudarik ez.
Proiektuaren sustazaileek ere bere baitan ekinbide mediatikoa jarri dute martxan. Zein uste duzue izan dela Diario de Navarran pisu gehieneko albisteen edukia?
Elurre: Nik uste dut promotora berak zerbait esaten zuela, orduan ateratzen zutela zeozer. Halako batean, obrak geldituak zirela, atera zen langileen edo patronalaren iritzia eta hor sabotaia hitza erabili dute. Ez dute ezta ere udalaren hitza jasotzen…Beti hori, promotoraren ikuspuntua eman dute. Ez dute kazetaritzarik egin, eta ez da bakarrik zer esaten duten baizik eta zer ez duten esaten.
«Sabotaje» hitza erabiltzen hasi ziren eta argazki batzuk argitaratzen zituzten ez zirela sabotaiak. Gezurra eta manipulazioa aurkitzen dugu hor. Noski, horrek zer nolako eragina du ondoren etortzen diren zigor ekonomiko hauekin. Finean hori, ari zara saboteadore deitzen makina batzuk gelditu dituzten batzuk, ari zara gauzak leporatzen jende bat eta hori ez da kazetaritza, beste zerbait da.
Komunikazioa zaindu duzue; irudigintza, mezua…garrantzitsua da horrelako borroketan komunikazioa zaintzea?
Elurre: Hasieratik landu dugu. Hasiera horietan egunero egunero igortzen ziren prentsa oharrak Euskal Herriko komunikabide gehienetara, seguruenik txikiren bat utziko genuke. Eta komunikabideek egin dute kazetaritza, eman dute horren berri eta horrek ere lagundu du indarra ematen aferari.
Hasieratik zaindu da zeren zuk egin ahal duzu egiten duzuna, hementxe Izpegin egiten duzu kontzentra bat eta argazki bat egiten ez badiozu eta komunikabideei igortzen ez bazaio etsaiari ere ez zaio ailegatuko ezta lagunari ere.
Garrantzia eman zaio ekintzari dudarik ez, diskurtsoari berari eta baita komunikazioari ere, ez bakarrik ohar bat, inportantea dela. Irudiek ere janzten dute asko eta egun agian ibilbide luzeagoa du horrelakoak garelako; nahiago dugulako bakarrik irudi bat ikusi bideo bat edo zeozer irakurri baino. Egia da hor ere sortea eduki genuen lehenbiziko egun horretan argazkilari on bat ibili zela.
Egun ere horretan segitzen dugu. Orain ere komunikazioa ari gara pixkat lantzen horrelako elkarrizketekin, mahainguruekin, hitzaldiekin…Guzti hori egiten ari gara den dena kontatzeko eta esaten den moduan Historia idazteko.
Borrokak babes haundia jaso du ez da?
Elurre: Beharbada izan da horrela planteatu dugulako ere. Hau ez da soilik Lekarozeko afera, EH osoko afera da, Ibeste maila bat duen arren Itoitz edo AHTa izan daitezkeen bezala. Horrela planteatzen baduzu ere seguraski erantzuna ere bide horretatik etorriko da. Manifestazioak erakusten du hori lortu dela, EH guztiko jendea etorriz, ez bakarrik Hegoaldekoa…Iparraldetik ere jende aunitz etorri da, lortu da.
Bailarak 15 urte eman ditu ezetz esaten ere…
Elurre: Segitzen du esaten. Hor Lekarozko herriak eta alkatzetza taldeak idazki bat egin zutelarik herri gehienetako alkatetza taldeek babesa eman zioten, hori ez da kasualidadez gertatu. Egia dena da jendea iada haserre dagoela honekin eta esan duela: Aski da!
Zertan da egun Aroztak-en inguruan sortu den mugimendu guzti hori?
Elurre: Borroka heldu da heldu den tokitik. Hor zegoen «Aroztegia eta gero zer?» Plataforma. Plataforma desegin da eta sortu da mugimendu berri hau kanpaldiarekin eta jende berria aktibatu da. Ni neuri ere hori gertatu zait. Hor bada borroka bat urteetan luzatu dena, batzuk hortan ziren eta beste batzuk beste alde batzuetan eta hor kanpaldia eta gero indartu da asko berriz, jende gehiagoren parte hartzearekin…
Uhaina: Balio izan du bailaran jende gehiago sentitzeko borroka hau berea dela ere eta horretan parte hartzeko, aktibatzeko…Belaunaldi ezberdinetako jendea parte hartzeko.
Elurre: Jendea hau urgentea delaz ohartu da. Egin dugun bide guzti horren ondoren heldu dira makinak eta goazen hortara. Bada jende bat borroka hau hasi zenean ez zirela sortu ere egin eta orain lehenbiziko lerroan egon dela. Horrek ere erakusten du noraino heltzen den guzti hau. Ikusten da zer den, zer etorriko den honekin. Bakarrik kontatzen badizute proiektua bera… Baino ikusten denean horrelako proiektuak beste leku batzuetan nola funtzionatu duten, dituzten ondorio guztiak, zertan bihurtzen den…Azken urteetan gainera ere nahiko sensibilizatua gaude turismoarekin eta bailararako egoerarekin non adibidez Uhainak ezin duen etxe bat alokatu eta turistek hamaika aukera dituzten. Guzti horrek jendeari hurbiletik ukitzen dio.
Aroztak-en esperientzia baliogarri da Nafarroako beste antzeko problematika batzuetarako?
Uhaina: Baliogarria izanen da Euskal Herri mailan horrelako bestelako proiektuen aurrean aktibatzeko. Are gehiago gauden garaian kontuan hartuta, pandemiaren baten erdian gaudela kontuan hartuta. Orduan beste borroketan esateko: «-Jode, posiblea da eta egin behar dugu zerbait nahiz eta momentu huntan testuingura hau izan!»
Elurre: Gero eredu bezela, lehen aipatu ditugun gauza guzti horiek ere, funtzionatu eta antolatzeko modua, bai Baztanen dauden gainentzako proiektuen aurrean zein Euskal Herri osoan zehar ematen direnei begira. Funtzionatzeko modu hau esportatu beharra dago, gero bakoitzak egokitu du berera, dudarik ez, bino kontutan hartu behar dira batzarrak, kontutan hartu lanen banaketa, prentsaren aurrean hitzegingo dutenen rotazioa, aurpegi ezberdinak daude honen aurrean eta ez bakarra, gauz kolektiboa dela… Irakaspen asko utzi dizkizgu honek eta probestu beharra dago.